Pacjent dziecięcy w gabinecie

Pacjent dziecięcy w gabinecie lekarskim czy zabiegowym to tematyka, która jest „na czasie”.

Piszę tak z dwóch perspektyw:

• Po pierwsze – jest to temat związany z zapewnieniem dostępności dla tzw. pacjentów ze szczególnymi potrzebami zgodnie z ustawą.

W ramach projektu DOSTĘPNOŚĆ PLUS DLA ZDROWIA, który wśród pacjentów ze szczególnymi potrzebami zwraca uwagę na rodziców z małymi dziećmi – tworzyłam procedury – uwzględniające takie sytuacje.

 Jest to bowiem realność w pracy z małym pacjentem. Personel medyczny pyta o to np. o to jak radzić sobie w sytuacji, gdy dziecko jest zestresowane, boi się pobierania krwi, itd.

W pierwszej części artykułu podzielę się kilkoma wskazówkami co do kontaktu z pacjentem dziecięcym, np. do wykorzystania przy pisaniu procedur.

• Po drugie: przepisy o zmianach w  kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, które weszły w życie 15 lutego 2024 roku. Zobacz zaktualizowane przepisy prawne (np. rozdział 4b): ustawa, obligują podmioty medyczne do stworzenia polityki ochrony dzieci przed krzywdzeniem, a w ramach niej zasad kontaktu z pacjentem dziecięcym. Zobacz: polityka ochrony dzieci przed krzywdzeniem w podmiocie-medycznym

Pacjent dziecięcy w gabinecie zabiegowym i lekarskim -kilka zasad

• W trakcie wizyty pamiętaj, że spotykasz się nie z pojedynczym pacjentem, ale w układzie rodzic/opiekun (lub rodzice/opiekuni) i dziecko.
• Pamiętaj, że wizycie mogą towarzyszyć większe emocje niż w innych sytuacjach. Strach o zdrowie dziecka jego rodzica czy opiekuna może być większy niż w przypadku własnych dolegliwości.

Często ważne jest to, by uspokoić rodzica/opiekuna. Możesz mówiąc do dziecka – wykorzystywać argumenty, które chciałbyś/łabyś przekazać rodzicowi/opiekunowi – tak, by to jego uspokoić.

• Dziecku zawsze towarzyszy rodzi/opiekun – jednak dla komfortu przebiegu wizyty dla dziecka (mniej stresu) – możesz poprosić, by w gabinecie z dzieckiem była 1 osoba (jeden opiekun/rodzic).
• Zwróć uwagę na sposób zdobywania informacji od dziecka: prosty, ale nie infantylny język wypowiedzi. Bez protekcjonalizmu – to dalej układ personel medyczny – pacjent. Zwracaj uwagę na możliwości poznawcze dziecka i jego wiek.
• Nawiąż i utrzymuj kontakt wzrokowy z dzieckiem. Przyjmij taką pozycję, by Wasze oczy były na podobnym poziomie (np. przykucnij przy dziecku).
• Rozmawiając o dziecku przy nim – nie zwracaj się do rodziców jakby go tam nie było, lub zakładając, że z powodu młodego wieku nic nie zrozumie. Zwracaj się jednocześnie i do rodziców, i do dziecka.
• Używaj do wyjaśniania rysunków, obrazów, schematów, modeli – nie tylko słów.
• Nie oszukuj dziecka, np. nie mów, że zastrzyk w ogóle nie boli. Ale też nie strasz. Zamiast tego wyjaśnij, odwołując się do znanych dzieciom sytuacji.  Np. to będzie takie jedno ukłucie, po którym możesz poczuć pieczenie takie jak po dotknięciu...
• By obniżyć poziom strachu dziecka pokazuj mu narzędzia, których będziesz używać i mów, co za chwilę zrobisz. Badając dziecko, informuj dokładnie co robisz, wyjaśniaj mu każde swoje działanie.

Przeczytaj również te artykuły:

• procedury obsługi pacjenta
• patient experience – co pokazują doświadczenia pacjentów
• procedury w telefonicznej obsłudze pacjenta
• trudny pacjent- 6 zasad ułatwiających kontakt

Pacjent dziecięcy w gabinecie – standardy bezpiecznego kontaktu – personel dziecko

Zasady bezpiecznego kontaktu z dzieckiem mają jasno określać, jakie zachowania i praktyki ze strony personelu są niedozwolone w pracy z dziećmi.

Ustawa wymaga, by powstały 2 wersje standardów:

• skierowane do dorosłych (personel placówki medycznej, rodzice/opiekunowie dzieci);
• przeznaczone dla małych pacjentów, by omawiać je z nimi, w przypadku młodszych dzieci, czy też by starsze mogły zapoznać się z nimi w formie pisemnej.

Dobra komunikacja jest podstawą

Dobra, czyli jaka?

• Na pewna dostosowana do wieku dziecka, bo mówimy tutaj od kontaktu z niemowlakiem do nastolatka. Czyli personel medyczny musi wiedzieć o tym jakie są potrzeby dziecka w zależności od jego wieku.
• Podmiotowo traktująca dziecko. To dziecko jest pacjentem, a nie jego rodzic/opiekun. Oczywiście podmiotowe podejście do dziecka wymaga uwzględnienia jego wieku, sytuacji medycznej, możliwości poznawczych i indywidualnych potrzeb.
• Dostosowana do indywidualnych, w tym szczególnych potrzeb dziecka. Wśród małych pacjentów będą dzieci ze szczególnymi potrzebami/różnymi typami niepełnosprawności. Pamiętaj o tym!

Praktyczna rada: gdy widzisz, że dziecko zachowuje się w specyficzny sposób czy też np. według Ciebie w sposób nieadekwatny do wieku – zapytaj rodzica/opiekuna – jak nawiązać kontakt, czy też co możesz zrobić, by dziecko poczuło się bezpiecznie. Rodzic/opiekun jest tu najlepszym źródłem informacji.

Pacjent dziecięcy w gabinecie – kilka praktycznych zasad komunikacji

• Zadbaj o przyjazne otoczenie. Ładnie i przyjaźnie dla dziecka urządzony gabinet to nie kwestia estetyki, a ważny element, który pomaga obniżyć poziom stresu dziecka i w efekcie nawiązać lepszy kontakt z personelem medycznym.
• Przedstaw się dziecku (i jego rodzicom/opiekunom) – powiedz kim jesteś, jaka będzie Twoja rola w procesie leczenia.
• Zwracaj się bezpośrednio do dziecka, używając imienia, jakim chce być nazywane. W ten sposób dasz mu odczuć, a także jego rodzicom/opiekunom, że jest dla Ciebie ważne.
• Uprzedzaj dziecko, że je zbadasz. Nie rób nic z zaskoczenia. Pamiętaj, że każde badanie czy zabieg to ingerencja w strefę osobistą (bardzo bliski kontakt fizyczny, do którego w innych sytuacjach dopuszczamy tylko bliskie nam osoby).
• Wyjaśniaj elementy badania. Wytłumacz dziecku – językiem dostosowanym do jego wieku – co konkretnie będziesz robić. To zmniejsza poziom lęku dziecka – bo wie co się wydarzy.
• Zadbaj o komfort dziecka w trakcie badania. Zobacz sytuację z perspektywy badanego dziecka. Np. że badania gardła może być dla niego nieprzyjemne. Czy też, że nastolatek może być zawstydzony, gdy poprosisz go o rozebranie się.
• Tam gdzie jest to możliwe, włączaj dziecko w proces decyzyjny. Np. wysokość leżanki, na której dziecko znajduje się – tak by było wygodnie mu. Czasami kwestie medyczne – np. wybór formy przyjmowania leku: w płynie czy tabletce.

WAŻNE: Dziecko powyżej 16. rok życia ma prawo, zgodnie z polskimi przepisami, współdecydować o własnym zdrowiu oraz metodach leczenia i otrzymywać pełne informacje w tym zakresie.

• Stwórz i przestrzegaj granic w kontakcie. Kontakt medyczny jest bardzo intymnym rodzajem kontaktu. Szczególnie właśnie w takich przypadkach trzeba w umiejętny sposób zachować równowagę pomiędzy życzliwością a profesjonalnym dystansem. Pomaga w tym samoświadomość i uważność. A także procedury, w których są opisane granice dopuszczalnych i niedopuszczalnych zachowań w placówce medycznej.

WAŻNE: zaleca się, by w przypadku dzieci starszych i nastolatków zadbać, by przy badaniu była obecna druga osoba z personelu, zwłaszcza jeśli badający jest innej płci niż dziecko.

Należy dopilnować, by w czasie badania nie pojawiły się osoby postronne. Zadbaj o odgrodzenie części gabinetu parawanem czy zamknięcie drzwi.

Czego nie robić?

Nie okłamuj dziecka. Np. nie mów, że zastrzyk nie będzie bolał. W zamian wyjaśnij, opisz jakiego dyskomfortu dziecko może spodziewać się.

Nie manipuluj czy też nie strasz dziecka – np. by poddało się jakiemuś zabiegowi, przestało płakać, itd. Te techniki to naruszenie prawa do godności dziecka.

Także od strony praktycznej nie są to opłacalne techniki. Bo nawet jeśli w krótkim odcinku czasu zadziałają, to w dłuższej perspektywie stracisz zaufanie dziecka i stanie się ono podejrzliwe w stosunku do każdego Twojego działania.

Nie składaj obietnic bez pokrycia. Odnoś się tylko do tego na co masz wpływ. Dotyczy leczenia, ale także np. nie obiecywania nastolatkowi, że nie przekażesz jakiś informacji – jeśli wiesz, że będziesz musiał/a to zrobić.

Reaguj, gdy podejrzewasz, że dziecko może być krzywdzone

To Twój obowiązek. Jeśli zauważysz jakieś niepokojące symptomy, zachowania, które mogą świadczyć o tym, że dziecko doświadcza przemocy (fizycznej, emocjonalnej, seksualnej) czy tez zaniedbania – reaguj.

Nawet – jeśli nie do końca jestem pewien słuszności podejrzeń. Wszystko dokumentuj – opisu w dokumentacji medycznej. Porozmawiaj z innymi osobami, które miały kontakt z dzieckiem – by porównać Wasze obserwacje.

Postępuj zgodnie z przyjętymi w placówce medycznej zasadami dotyczącymi interwencji. Jeśli jeszcze takich zasad nie ma: przekaż informacje przełożonemu czy też osobie zarządzającej/właścicielowi placówki medycznej.

Pamiętaj też, że masz prawo podjąć również samodzielne działania.